رویکرد های فرصت طلبانه و کارایی

تحقیقات اثباتی حسابداری یا از رویکرد کارایی اقتباس کننده و یا از رویکرد فرصت طلبانه است. در رویکرد کارایی محقق توضیح می دهد که چگونه مکانیزم های قراردادی مختلف می توانند هزینه های نمایندگی شرکت، یعنی هزینه های مرتبط با واگذاری اختیار تصمیم گیری از طرف مالک به مدیر را کاهش دهند. غالبا به رویکرد کارایی رویکرد آینده نگری گفته می شود. این رویکرد برای به حداقل رساندن هزینه های نمایندگی و قرارداد آتی، مکانیزم ها و ساختارهایی را مد نظر قرار می دهد که شرکت در آینده با آن مواجه خواهد شد. مثلا اکثر شرکت ها در دنیا به طور داوطلبانه صورت های مالی قابل دسترسی را تهیه می کنند. قبل از انکه تهیه آن ها از سوی مرجع قانون گذاری الزام شده باشد.

حسابرسی صورت های مالی:

غالبا صورت های مالی مزبور بدون آنکه الزامی وجود داشته باشد، حسابرسی نیز می شوند. برخی از محققین معتقدند که تهیه صورت های مالی حسابرسی شده منجر به صرفه جویی در هزینه ها می شود به این شکل که شرکت ها وجوه را هزینه پایین جذب می کنند. نتیجه حسابرسی آن است که گروه های خارج شرکت اطلاعات قابل اعتمادیی درباره منابع و تعهدات شرکت را در اختیار خواهند داشت، بنابراین به واسطه اعتماد گروه های خارجی، شرکت می تواند وجوه را با هزینه پایین تر نسبت به سایر منابع تامین مالی جذب نماید و بدین وسیله ارزش شرکت افزایش می یابد.

در رویکرد کارایی تحقیقات اثباتی حسابداری، عقیده بر این است که رویه های حسابداری انتخاب شده توسط شرکت ها برای انتخاب بهتر عملکرد مالی واحد تجاری انتخاب می شوند. رویکرد مذکور براساس ایجاد ویژگی های متفاوت هر شرکت توضیح می دهد که چرا شرکت های مختلف روش های حسابداری مختلف را انتخاب می کنند. مثلا انتخاب روش استهلاک سرقفلی از میان روش های مختلف، این گونه توضیح و تشریح می شود که آن روش، استفاده از دارایی ( سرقفلی ) را بهتر نشان می دهد.

تحقیقات بر اساس رویکرد کارایی:

یکی از تحقیقاتی که بر اساس رویکرد کارایی انجام شده، تحقیقی بود که ویترد در سال 1987 انجام داد. او به دنبال آن بود که توضیح دهد چرا شرکت هایی که به طور داوطلبانه صورت های مالی تلفیقی را در دوره ای که هیچ گونه الزامی برای تهیه آن وجود ندارد، تهیه و منتشر می کنند.

او دریافت هنگامی که شرکتی وجوهی را استقراض می کند و این بدهی توسط سایر شرکت های گروه تضمین می شود، صورت های مالی تلفیقی نیز به منظور ارائه اطلاعات در زمینه توانایی گروه در باز پرداخت بدهی ها تهیه می شود تا اینکه صورت های مالی جداگانه برای هر یک از شرکت های گروه تهیه شود.

به طور خلاصه در رویکرد کارایی فرض می شود که شرکت ها روش های حسابداری مشخصی را به خاطر آنکه آن روش ها، عملکرد و کارایی اقتصادی شرکت را به بهترین شکل نشان می دهند، انتخاب می کنند. مثلا به هزینه بردن هزینه های تحقیق به جای سرمایه کردن آن ممکن است، عملکرد شرکت را به بهترین شکل نشان ندهد. اکثر نظریه پردازان تئوری اثباتی حسابداری معتقدند که مدیرت شرکت با توجه به شرایط، بهتر از هر شخص دیگری می تواند رویه های حسابداری مناسب را انتخاب نماید و نباید در کار آن ها دخالت شود.

از طرف دیگر، موضوع بحث رویکرد فرصت طلبانه تئوری اثبای حسابداری توافقات و قراردادهای منعقد شده شرکت با گروه های مختلف است و به دنبال آن است تا رفتار فرصت طلبانه را که بعدا رخ خواهد داد، تشریح و پیش بینی کند.

در آغاز ممکن است توافقات خاصی برای آن که منافع اشخاص مختلف طرف قرارداد شرکت در یک راستا قرار گیرد، تنظیم شده باشد. اما تنظیم قراردادهای کاملی که راهنمایی برای استفاده از روش های حسابداری در شرایط مختلف باشد، امکان پذیر یا موثر نیست، از این جهت همیشه برای مدیران، آزادی عمل برای انجام رفتارهای فرصت طلبانه وجود دارد.

غالبه به رویکرد فرصت طلبانه رویکرد گذشته نگر نیز می گویند. رویکرد مزبور به این دلیل گذشته نگر است که اقدامات فرصت طلبانه ای که به محض تنظیم توافقات قراردادی می توان انجام شود را مد نظر و مورد بررسی قرار می دهد. مثلا برای کاهش هزینه نمایندگی ( رویکرد کارایی ) ممکن است توافقی با مدیر مبنی بر پرداخت پاداش او بر اساس درصدی از سود شرکت انجام شود. به محض این که این توافق انجام شود، مدیر ممکن است برای افزایش سود و درنتیجه افزایش پاداش خود روش های حسابداری معینی را انتخاب نماید (رویکرد فرصت طلبانه)

مدیران ممکن است روش استهلاک سرقفلی خاصی را که سود را افزایش می دهد، حتی در صورت عدم انعکاس صحیح استفاده واقعی دارایی ها انتخاب و به کار گیرد. در تئوری اثباتی حسابداری فرض می شود که مدیران به شکلی فرصت طلبانه روش های حسابداری معینی را برای افزایش ثروت شخصی خود برگزینند.

این تئوری فرض می کند مالکان نیز پیش بینی می کنند که رفتار مدیر می تواند فرصت طلبانه باشد. البته مالکان این شرایط را می گذارند که روش های حسابداری برای اهداف خاصی استفاده شود. مثلا در توافق نامه پاداش مدیران ممکن است شرط گذاشته شود که از روش استهلاک معینی مانند روش استهلاک خط مستقیم در محسبه سود و متعاقب آن تعیین پاداش استفاده شود.

اما همانطور که قبلا گفته شد، فرض بر آن است که از پیش تعیین کردن و شرط گذاشتن در استفاده از روش های حسابداری در همه مواقع بسیار پر هزینه و گران است. بنابراین تئوری اثباتی حسابداری توصیه می کند که همیشه آزادی عمل برای مدیران در انتخاب روش های حسابداری به شکل فرصت طلبانه و در راستای منافع شخصی، وجود خواهد داشت.

برگرفته از کتاب: تئوری حسابداری
تالیف: دکتر هاشم نیکو مرام، دکتر بهمن بنی مهد
انتشارات: آثار نفیس

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله تجدید ساختارهای مالی را به شما پیشنهاد می کنیم.