حسابداری در مؤسسات انتفاعی به دو حوزه اصلی حسابداری مالی و حسابداری مدیریت تفکیک می شود.
حسابداری مالی:
حسابداری مالی در حقیقت چرخه ثبت و نگهداری و پردازش اطلاعات مالی یک بنگاه اقتصادی است که در نهایت منجر به تهیه یک سری صورتهای مالی که بیانگر وضعیت و عملکرد مالی آن بنگاه است می شود.
گزارش های حسابداری مالی که در صورت های مالی خلاصه می شود، در عمده برای استفاده کنندگان خارج از بنگاه اقتصادی (مانند : سرمایه گذاران، تأمین کنندگان، طلبکاران، مؤسسات دولتی و یا رقبا ) تهیه می شود.
در حقیقت سمت و سوی و مبنای این گزارشات تأمین نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان برون سازمانی است. برای یکپارچه سازی این گزارشات و این که گزارشات زبان واحدی داشته باشند، حسابداری مالی از یک سری اصول و قواعد پذیرفته شده تبعیت می کند.
این قواعد و اصول که در تمامی مراحل حسابداری مالی یعنی تشخیص، اندازه گیری، ثبت و گزارشگری اطلاعات مالی وجود دارد به اصول پذیرفته شده حسابداری موسوم است.
اصول پذیرفته شده حسابداری در طول تاریخ توسط انجمن ها، سازمان ها و مؤسسات آموزشی و حرفه ای پیشنهاد و مورد مداقه قرار گرفته و همواره وجود داشته است. توسط نهادهای مورد اطمینان تصویب و تدوین شده است. سیر تکاملی در تدوین این اصول همواره وجود داشته است.
حسابداری مدیریت:
تهیه گزارشاتی در رفع نیازهای اطلاعاتی مدیران سطوح مختلف یک سازمان و چرخه مربوط به ارائه این گزارشات در حوزه حسابداری مدیریت تعریف می شود.
از این منظر هدف تهیه این گزارشات رفع نیازهای اطلاعاتی درون سازمانی است و حسابداری مدیریت مرجعی را برای تصمیم گیری مدیران یک سازمان فراهم می نماید؛ همچنین پیامدهای مالی در یک تصمیم گیری را تجزیه و تحلیل کرده و نتایج حاصل از آن را آشکار می سازد.
گزارشات حسابداری مدیریت و همچنین فرآیند تهیه آن از اصول و قواعد خاصی پیروی نمی کند و بسته به شرایط، نیازها و دسترسی ها تعیین می گردد. در حقیقت دو فرق عمده حسابداری مدیریت و حسابداری مالی ذینفعان گزارشات (درون سازمانی و برون سازمانی ) و مبنای تهیه آن گزارشات ( شرایط و یا اصول پذیرفته شده حسابداری ) می باشد.
یکی از مهمترین زیر مجموعه های حسابداری مدیریت که شمول بیشتری نیز دارد حسابداری بهای تمام شده است. حسابداری بهای تمام شده، همانطور که از نامش پیداست وظیفه محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را در مؤسسات خدماتی و تولیدی بر عهده دارد.
علاوه بر این پیش بینی اقلام بهای تمام شده و کنترل و تجزیه و تحلیل این اقلام در حوزه حسابداری بهای تمام شده است که توسط بعضی صاحب نظران و فعالان رشته حسابداری حسابداری صنعتی یا حسابداری هزینه یابی نامیده می شود.
از دیگر زیر مجموعه های حسابداری مدیریت می توان به بودجه بندی اشاره کرد. بودجه بندی برنامه ها و طرح های مؤسسه را به زبان مالی (با واحد پولی بیان می کند. مؤسسات منابع محدود در اختیار خود را به منظور استفاده بهینه از آن منابع برنامه ریزی میکنند و در واقع بودجه زبان ریالی این برنامه ریزی هاست.
فایده دیگر بودجه بندی کنترل و اشراف به نحوه صرف منابع در اختیار شرکت ها است. حسابدارانی که به کار بودجه بندی در مؤسسات مشغولند، به فنون و روش های مسلط هستند که تبدیل برنامه و عملیات مؤسسه به ارقام و کمیتهای پولی توسط آنها انجام می گیرد.
موسسه مشاوران ارائه دهنده انواع خدمات مالی می باشد.
حسابداری مدیریت
علاوه بر موارد فوق که به طور عمده در مؤسسات انتفاعی به عنوان رشته های حسابداری در جریان است، موارد دیگری که در ذیل می آید به عنوان رشته های حوزه حسابداری شناخته شده است.
حسابداری دولتی یا حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی:
این رشته از حسابداری بر ثبت و گزارشگری وقایع مالی مؤسسات دولتی (مانند : وزارتخانه ها و شهرداری ها ) و مؤسساتی که هدف از تشکیل آن ارائه خدمات عام المنفعه است (مانند : مؤسسه های آموزشی و درمانی یا مؤسسات خیریه) تأکید دارد.
بر اثر اینکه عملکرد این گونه مؤسسات بر پایه کسب سود و منفعت نیست، برخی از مفاهیم اصلی مالی مانند درآمد و هزینه و همچنین اهداف گزارشگری نسبت به مؤسسات انتفاعی متفاوت است و از این رو اصول پذیر شده متفاوتی را نیز در بر می گیرد.
حسابداری دولتی به طور عمده وظیفه نگهداری و افشای دارایی ها و درآمدها و همچنین خرج کرد دستگاه های دولتی را در قالب سر فصل ها و رویه های تعیین شده از طرف دولت و تطبيق آن با بودجه پیش بینی شده را بر عهده دارد.
حسابرسی؛ فعالیتی است که هدف آن بررسی درستی چرخه عملیات مالی و اطلاعات مالی مندرج در دفاتر و گزارشات مالی مؤسسات است که نسبت به اصلاح و بهبود فرایندهای مالی منتج به گزارشات مالی و همچنین بر طبق قوانین، آیین نامه ها و اصول و قواعد بودن این فرایندها و گزارشات اقداماتی را انجام داده و موارد عدم رعایت و اشتباهات و همچنین تقلب ها را افشا می کند.
اگر این وظیفه در قبال مدیران شرکت انجام گرفته و مبنا بیشتر رویه ها و قواعد درون سازمانی باشد این نوع حسابرسی را حسابرسی داخلی می گویند. اگر وظایف و رسیدگی های به عمل آمده برای کنترل و حصول اطمینان از اطلاعات مالی مؤسسه برای استفاده کنندگان خارجی باشد و مبنا به طور عمده قوانین و مقررات و اصول پذیرفته شده حسابداری باشد این نوع حسابرسی حسابرسی مستقل یا خارجی نام دارد.
حسابداری مالیاتی:
از آنجا که عمده درآمد دولت ها از اخذ مالیات تأمین می شود، حسابدارانی هستند که فعالیت مالی مؤسسات و اثر آن در پرداخت مالیات را مورد بررسی قرار داده و نسبت به دریافت حقوق قانونی دولت در دریافت مالیات، اطمینان ایجاد می کنند. حسابداران مالیاتی از این دسته اند که علاوه بر اشراف به قوانین به ویژه قوانین مالیاتی به حسابداری و مفاهیم مالی تسلط دارند.
حسابداری مسئولیت های اجتماعی:
مفهومی نو در حوزه حسابداری است که عمده هدف آن مواجه با مسائل زیر است:
- ارزیابی تأثیر اجتماعی فعالیت های واحد تجاری؛
- اندازه گیری در آمد و تعهدات اجتماعی واحد تجاری؛
- اندازه گیری منافع اجتماعی واحد تجاری؛
فراهم آوردن یک سیستم اطلاعاتی درون و برون سازمانی که در امر ارزیابی تأثیرات اجتماعی واحد تجاری کمک کند. اما از جنبه نام گذاری نیز عده ای آن را حسابداری اجتماعی و گروهی آن را حسابداری اجتماعی واحد تجاری نامیده اند، اما اصطلاح رواج یافته، همان حسابداری مسئولیت های اجتماعی است.
برگرفته از کتاب: حسابداری مالی کاربردی
مولفین: دکتر میرفیض فلاح شمس، دکتر حمیدرضا کردلوئی، المیرا محمودزاده، امیر دهقانی
انتشارات شهرآشوب
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله شاخص های کیفیت سودآوری را به شما پیشنهاد می کنیم.
