امروزه اختلاف و دعاوی بین کارفرمایان و کارگران یکی از موارد مهم است. در این بین، قانون برای برقراری عدالت بین کارفرمایان و کارگران و تمامی حوزه های زندگی اجتماعی، به اجرا در می‌آید و می بایست توسط تمامی افراد جامعه اجرا و رعایت شود. اجرای صحیح قانون در کوتاه مدت و بلند مدت، موجب برقرار شدن عدالت برای تمامی افراد جامعه خواهد شد و در همین راستا برای واضح و شفاف شدن پروسه اجرای عدالت و گرفتن حق خود باید به شناخت قانون بپردازیم.
در روابط بین کارفرما و کارگران نیز برای برقراری عدالت لازم است که یک سری قوانین وضع شود. رابطه کارفرمایان و کارگران از مجموعه‌ای از تعهدات تشکیل شده است که هر دو طرف قضیه انتظار دارند تا به این تعهدات عمل شود و هر گونه سرپیچی از قوانین باعث به وجود آمدن مشکلات ریز و درشت می‌شود. یک کارگر از کارفرمای خود انتظار دارد تا نسبت به تعهدات مالی و رفاهی از پیش تعیین شده مسئول باشد و از طرف دیگر یک کارفرما از کارگر در برابر اصل و اساس کاری و قواعد تخصصی که تعیین شده نیز همین انتظار را دارد. در ادامه این نوشتار خواهیم پرداخت به این موضوع که اگر در این رابطه، یکی از طرفین یا هر دو طرف از زیر بار مسئولیت و تعهدات داده شده شانه خالی کنند، چه باید کرد؟
روند کلی بررسی اختلافات در هیات های تشخیص
در وهله اول شورای اسلامی کار سعی می کند هر گونه اختلاف و ناسازگاری را با روش سازش حل کند در صورتی که این شورا در واحدی وجود نداشته باشد این کار از طریق انجمن صنفی انجام می شود . در صورتی که مشکل از طریق سازش حل نشود موضوع در هیات تشخیص و حل اختلاف مطرح شده و حل و فصل می گردد.
تمامی کارگران و کارفرمایان زیر نظر اداره کار هستند و موظف هستند کار خود را بر اساس قوانین موجود پیش ببرند. دعاوی و اختلافات شکل گرفته در این رابطه، می‌بایست بر طبق قوانین و روند تعیین شده قوانین کار، میان کارفرمایان و کارگران مشکل گشایی و حل شود.
در وهله اول کارفرمایان و کارگران می‌بایست اختلافات خود را در شورای کار و کانون طبقه کارگران مطرح کنند و در صورت امکان حل نمایند. زمانی که این مراجع قادر نباشند مشکلات پیش آمده را حل کنند، می‌بایست این اختلافان در هیات های حل اختلافات مورد بررسی قرار گیرد.
ماده 157 در قوانین کار
هر نوع اختلاف پیش آمده میان کارگر و کارفرما که از اجرای قوانین کار، عهدنامه های جمعی کار و تعهدات کارآموزی ناشی شده باشد، در مرحله نخست می‌بایست از شیوه ساخت و سازش بدون واسطه بین کارگر (کارآموز) و کارفرما و یا کسانی که نمایندگان آن ها قلمداد می‌شوند، در شورای کار مطرح شود و در صورت مقدور نبودن این امر با طرح مشکل در انجمن طبقه کارگران می‌توان اقدام به حل این مشکلات کرد و بعد از آن اگر مشکل باز هم ادامه داشت و راه حلی برای آن پیدا نشد، هیات های حل اختلاف وارد عمل خواهند شد.
پیش بینی که در مقررات کار صورت گرفته است به این صورت می‌باشد که در مرحله اولیه اختلاف بین کارگر و کارفرما، در هیات تشخیص مورد بررسی قرار گیرد و در وهله بعدی اگر دو طرف درخواست تجدید نظر داشته باشند، در هیات حل اختلاف بررسی لازم صورت می‌پذیرد.
بر همین منوال در تمامی استان ها به اندازه وسعت و دیگر معیارهایی که مدنظر است مثل؛ وسعت و اندازه کاری شرکت ها، تعداد کارخانه های موجود و… چند هیات حل اختلاف و چند هیات تشخیص شروع به کار کرده‌اند. کارگران و کارفرمایان می‌بایست با رجوع به اداره کل استان‌شان و طی کردن پروسه قانونی، مشکلات و اختلافات خود را مطرح نمایند.
دایره اختیارات و وظایف هیات های حل اختلاف و هیات های تشخیص چیست؟
قانون کار دایره اختیارات و هم چنین وظایف این هیات ها را به روشنی تعیین نموده است و اگر موردی خارج از چارچوب های تعیین شده باشد، این هیات ها حق بررسی و حل آن را نخواهند داشت.
شرایط موجود در قانون کار برای افرادی که می‌خواهند در هیات تشخیص عضو شوند
داشتن تابعیت ایران، داشتن حداقل سن تعیین شده برای این متقاضیان که 25 سال می‌باشد، داشتن مدرک تحصیلی (حداقل مدرک ابتدایی)، داشتن حداقل پیشینه کار به مدت 5 سال و داشتن آشنایی لازم با قوانین اداره رفاه اجتماعی و کار که برای عضویت ضروری است. در قانون کار (ماده 160) یک سری شرایط برای کسانی که خواهان عضویت در هیات حل اختلاف‌اند نیز وجود دارد.
موسسه مشاوران ارائه دهنده انواع خدمات امور بیمه می باشد.
حل اختلاف وزارت کار
اختیارات هیات تشخیص که یک مرجع در مرحله اولیه به شمار می‌رود
صدور رای و داوری در مورد هر گونه مشکل شخصی بین کارگران و کارفرمایان که مربوط به اجرای قوانین و مقررات اداره کار و کارآموزی باشد و گرفتن تصمیم در مورد عهدنامه های کاری منعقد شده، در حدود اختیارات و مسئولیت های هیات تشخیص است. اگر یک کارگر نسبت به وظایف و تعهدات خود کوتاهی کند و یا قوانین انضباطی کارخانه را حتی بعد از هشدارهای کتبی نادیده بگیرد، کارفرما می‌تواند در صورتی که شورای اسلامی نظر مثبتی داشته باشد در مورد مطالبه و دستمزد معوقه به اندازه هر سال پیشینه کار برابر با یک ماه آخرین دستمزد کارگر به اسم حق سنوات را به کارگر پرداخت کند و قرارداد کاری بین کارگر و کارفرما بسته شده بود را باطل نماید.
ولی در صورتی که کارگاه موردنظر شامل مقررات شورای کار نبوده باشد، کارفرما باید اقدام به اخذ نظر مثبت هیات تشخیص در جهت باطل نمودن قرارداد کند.
ترکیب اعضای هیات تشخیص و چگونگی انتخاب آن ها
این هیات از 3 نفر تشکیل می‌شود. اعضای آن؛ قائم مقام امور اجتماعی و وزارت کار که توسط مدیر کل امور اجتماعی و وزارت کار انتخاب می‌شود، قائم مقام کارگران که توسط انجمن هماهنگی شوراهای کار (مخصوص هر استان) تعیین می‌شود و فرد سوم، قائم مقام کارفرمایان که توسط انجمن های کارفرمایان هر استان انتخاب می‌شود، می‌باشند.
محدوده اختیارات و وظایف هیات حل اختلاف
بعد از صدور رای در مرحله اول (در هیات تشخیص) یک مهلت تعیین می‌شود که به صورت قانونی 15 روز خواهد بود، در این مدت هیات حل اختلافات باید به اعتراض و درخواست تجدید نظر رسیدگی کند. یکی دیگر از وظایف این هیات رسیدگی به تقاضای کتبی مربوط به بیمه شدن بیکار بر مبنای داشتن عذر و دلیل موجه قانونی، در خصوص اعلام نکردن بیکاری خود به اداره امور اجتماعی و کار در محدوده زمانی تعیین شده در مقررات کار است.
ترکیب اعضای هیات حل اختلافات و چگونگی انتخاب آن ها
این هیات مرکب است از اعضای 9 نفره که قائم مقام کارگران 3 نفر از آن ها را تشکیل می‌دهند و توسط انجمن هماهنگی شوراهای کار هر استان یا انجمن های طبقه کارگران و یا جمع قائم مقامات کارگران در سطح منطقه تعیین می‌شوند. دیگر اعضای این هیات، که 3 نفراز آن ها قائم مقام کارفرمایان هستند، توسط مدیران در واحدهای منطقه‌ای انتخاب می‌شوند. 3 عضو دیگر، از نمایندگان دولتی هستند (که شامل مدیر کل اموراجتماعی و وزارت کار، سردمدار دادگستری محل و یا نماینده و کارگزار آن ها می‌باشند). نمایندگان دولت تا زمانی که در سمت خود باقی بمانند، در این پست به کار خود ادامه می‌دهند و عضو هیات حل اختلاف خواهند ماند اما دیگر اعضای هیات که قائم مقام کارفرمایان و کارگران هستند، به مدت 2 سال به کار خود ادامه می‌دهند.
- یک نفر به نمایندگی از کار و امور اجتماعی
- یک نفر نماینده کارگران که منتخب کانون هماهنگ شورای اسلامی کار می باشد
- یک نفر به نمایندگی از مدیران صنایع منتخب
تبصره موجود در ماده 158 مقررات کار چیست؟
اگر بر مبنای رای هیات تشخیص کارگری را باید از کار اخراج کرد، این کارگر می‌تواند با رجوع به هیات حل اختلاف، اقدام به اقامه دعوی در خصوص رای صادر شده کند.
برای حضور در هیئتهای بدوی و تجدید نظر سازمان تامین اجتماعی می توانید با شماره 09121404893 تماس حاصل فرمایید.
هیات های تشخیص
پروسه رسیدگی به پرونده ها و شکایات ارائه شده در هیات تشخیص
پس از طرح شکایت و با در نظر گرفتن نوبت در هر مورد، یک زمان معین برای بررسی شکایت تعیین می‌شود و از هر دو طرف درگیر در موضوع دعوت می‌شود. البته حاضر نشدن کارفرما و یا نماینده قانونی اش، اختلالی در روند بررسی پرونده به وجود نمی‌آورد.
جلسات بررسی در وزارت امور اجتماعی و کار برگزار می‌شود و ریاست آن بر عهده قائم مقام این وزارت می‌باشد. تصمیم گیری و قضاوت در این موارد بر مبنای شواهد و مدارک، اظهارات و مستندات موجود خواهد بود و معمولا تلاش بر برگزاری جلسات در ساعات رایج اداری می‌باشد. بر مبنای بیشترین رای صادر شده توسط اعضای هیات، رای پایانی صادر می‌شود و اعضای هیات می‌توانند در صورت وجود شرایط پیچیده صدور رای را به زمان دیگری موکول و بررسی بیشتری انجام دهند.
پروسه رسیدگی به شکایات ارائه شده در هیات حل اختلافات
همانند مرحله اولیه در هیات تشخیص مراحل ارائه شکایت و تعیین زمان مخصوص دعوت از طرفین پرونده انجام می‌شود و طرفین دفاعیات و توضیحات خود را ارائه می‌دهند و بر اساس مقررات کار حاضر نبودن کارگر و کارفرما و یا نمایندگان قانونی آن ها خللی در روند بررسی وارد نمی‌کند.
روند رایج این جلسات به این گونه است که خارج از ساعات اداری با سرپرستی مدیرکل امور اجتماعی و کار و یا قائم مقام او تشکیل داده شود. اعضای این هیات می‌توانند کارشناسان و متخصصان آگاه در حوزه هر پرونده را دعوت نموده و از دیدگاه آن ها نیز آگاه شوند و در صورت امکان از نظرات‌شان استفاده نمایند.
زمانی که 7 تن از اعضای این هیات در جلسه حضور داشته باشند جلسه رسمی خواهد شد و زمانی که 5 تن از اعضا یک رای را صادر نمایند آن رای دارای اعتبار قانونی خواهد بود و شایان ذکر است بدانید زمانی که این هیات رای را صادر کند این رای قطعی است و حتما باید اجرا شود تنها مرجعی که به اعتراضات علیه آرای صادر شده از این هیات رسیدگی می‌کند، دیوان عدالت است.
15 روز پس از ابلاغ رای هیات تشخیص ، رای قطعی و لازم الاجرا می شود . در صورتی که هر کدام از طرفین به این رای معترض باشد رای خود را به هیات حل اختلاف تحویل می دهد و رایی که توسط این هیات صادر شود قطعی و نهایی ست .
به عنوان مثال در صورتی که هیات حل تشخیص رای بر اخراج کارگر بدهد و کارگر به این رای اعتراض کند، هیات حل اختلاف رای هیات تشخیص را بررسی می کند و اگر تشخیص بر اشتباه بودن رای بدهد حکم بازگشت کارگر نام برده و پرداخت حق السعی وی صادر خواهد شد و در صورتی که این هیات هم نظر بر اخراج کارگر داشته باشد این کار با رعایت تمامی حق و حقوق وی انجام خواهد شد.
طرفین در هر مرحله از بررسی پرونده ، می توانند با یکدیگر سازش نمایند و هیات این موضوع را لحاظ خواهد نمود.
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله بیمه کارکنان را به شما پیشنهاد می کنیم.
سلام ،باتشکر از اصلاعات کامل و خوش فهمتون ،