کارایی یکی از مسائل مربوط به ارزیابی و کارسنجی می باشد که در سال ۱۷۶۰ م مورد توجه قرار گرفت. این موضوع دارای استاندارد ها و فعل و انفعالاتی می باشد که در ادامه به شرح آن پرداخته می شود.
مفهوم کارایی:
ساده ترین و جامع ترین تعریفی که از کارایی در دست می باشد، تعریف پیتر دراکر است که می گوید:
«کارایی عبارت است از انجام درست کار ها»
در واقع می توان گفت که کارایی مقایسه ای در بین منابع مختلف می باشد که برای رسیدن به اهداف، مقاصد و فعالیت های خاص مورد استفاده قرار می گیرد.
همچنین بنا به تعریف کاتز و کان کارایی عبارت است از:
«نسبت ستاده های تولید شده به داده های لازم برای تولید این ستاده ها»
در واقع بر اساس این نظر، بین کارایی بالقوه و بالفعل، تفاوت وجود دارد و کارایی بالفعل از بالقوه کوچک تر می باشد.
در نهایت می توان گفت که کارایی به معنی درجه و کیفیت رسیدن به مجموعه ای از اهداف می باشد که در صورتی یک تولید کننده کارا است که بتواند به تمام اهداف تولیدی دست یابد.
مفهوم کارایی در سه سطح مختلف زیر کاربرد دارد:
- خرد
- صنعت
- کلان
ارزیابی کارایی:
یکی از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، استفاده از کلمات بهره وری و اثر بخشی به جای کارایی می باشد که اشتباه است. در واقع بهبود کارایی نمی تواند ارتقای بهره وری را ضمانت نماید.
در واقع کارایی شرط لازم برای بهره وری می باشد اما کافی نیست. یعنی می توان گفت که اثر بخشی و کارایی هر دو برای بهره وری شرط لازم می باشند، اما کافی نیستند.
مفهوم بهره وری در برگیرنده دو مفهوم اثر بخشی و کارایی به صورت زیر می باشد:
بهره وری = اثر بخشی + کارایی
عوامل درون سازمانی:
از جمله عواملی که در درون سازمان تاثیر گذار می باشند می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- عوامل نرم افزاری: شامل اطلاعات، دستور العمل ها، نقشه ها و فرمول ها است.
- عوامل سخت افزاری: شامل ماشین آلات و تجهیزات، ابزار ها، تکنولوژی، مواد اولیه، منابع مالی و زمین است.
- عوامل انسان افزاری یا مغز افزاری: شامل نیروی انسانی (توانایی، تخصص، تحصیلات، تجربه و…) و مدیریت (فلسفه، سبک مدیریت، استفاده از علم مدرن و تکنولوژی و…)
عوامل برون سازمانی:
به عواملی گفته می شود که تاثیر زیادی روی بهره وری دارند اما بنگاه های اقتصادی قادر به کنترل نمودن آنها نیستند از جمله:
- محیط کار
- میزان منابع مالی
- آب و برق و گاز و …
- سیاست دولت
- قوانین و مقررات کشوری و بین المللی
- ارتباطات
- و…
انواع کارایی:
کارایی خود دارای انواع مختلفی می باشد که هر کدام از آنها کاربردی دارد و در مواقعی خاص مورد توجه و استفاده قرار می گیرند. در ادامه به شرح مختصری از انواع کارایی پرداخته می شود و در نهایت کارایی اقتصادی توضیح داده خواهد شد.
کارایی فنی:
وظیفه میزان توانایی تبدیل ورودی هایی مانند نیروی انسانی، ماشین آلات و… را به خروجی ها دارد که در مقایسه با بهترین عملکرد بایستی صورت گیرد.
کارایی تخصیصی:
وظیفه آن تولید محصول با بهترین ترکیب ممکن می باشد که با استفاده از کم هزینه ترین ترکیب ها صورت گیرد.
کارایی ساختاری:
وظیفه مقایسه کارایی صنایع مختلف را با محصولات متفاوت بر عهده دارد که از میانگین کارایی شرکت های مختلف در مورد آن صنعت حاصل می شود.
کارایی مقیاسی:
کارایی مقیاسی وظیفه تولی در مقیاس بهینه را دارد که از تقسیم کارایی مشاهده شده یک واحد بر کارایی در مقیاس بهینه حاصل می گردد.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله تاثیر ویروس کرونا بر اقتصاد ایران را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
عوامل موثر بر کارایی اقتصادی
کارایی اقتصادی:
کارایی اقتصادی یکی از اهداف جامع کارکرد های اقتصادی می باشد که نسبت میزان کالای تولید شده را به نسبت میزان عوامل تولیدی آن می سنجد.
در واقع می توان گفت که به ترکیبی از کارایی فنی و کارایی تخصیصی (حاصل ضرب کارایی فنی و تخصیصی)، کارایی اقتصادی گفته می شود.
روش های استفاده از منابع محدود برای تولید محصول:
- تخصیص منابع کمیاب
- استفاده از منابع کمیاب به صورت کارا
عوامل موثر بر کارایی اقتصادی:
کارایی اقتصادی به دو عامل مهم زیر برای کارایی درست نیاز دارد:
- هزینه تولید کننده
- منفعت مصرف کننده
نکات مورد توجه برای کارایی اقتصادی:
- هزینه های بنگاه اقتصادی شامل نیروی کار، سرمایه، مدیریت و… می باشد.
- با افزایش تولید، هزینه ها افزایش می یابند.
- هر چه منفعت اجتماعی افزایش یابد، بنگاه اقتصادی به نقطه کارا نزدیک تر می شود.
- نقطه کارا یعنی نقطه ای که در آن دقیقا هزینه برابر با منفعت نهایی باشد.
- اضافه شدن هر واحد تولید (تولید نهایی) پس از رسیدن به نقطه کارا، هزینه ای بیش از منفعت حاصل می کند، که زیان خالص در بر خواهد داشت.
- اگر منفعت نهایی از هزینه نهایی بیشتر شود، اضافه کردن تولید، سود را در پی خواهد داشت.
- اگر منفعت نهایی از هزینه نهایی کمتر شود، اضافه کردن تولید، زیان را در پی خواهد داشت.
- کارایی اقتصادی زمانی حاصل می شود که در تمام بنگاه های اقتصادی، محصولات تولید شده به نقطه کارا رسیده باشند.
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله ضرورت مشاور مالی در کسب و کار را به شما پیشنهاد می کنیم.
